De Leidse Schoolly
De godfather of gangstarap in Leiden
Leiden is er vroeg bij als hiphop begin jaren tachtig met ‘The Message’ van Grandmaster Flash in Nederland arriveert. Graffiti, breakdance en rap; de Leidse jeugd omarmt de nieuw opgekomen cultuur. In 2009 speelt een vroege exponent van de gangstarap op het Leidse Zomerjam Festival. Dat gaat niet zonder slag of stoot: ,,Een dag voor het optreden lag onze hoofdact met een bloedend voorhoofd op de grond.’’
Eén van de plekken waar in de beginjaren gejamd, geoefend en geëxperimenteerd wordt met deze nieuwe muziekstroming is ’t Breehuys op de Breestraat. Een jongerencentrum waar ruimte is voor punkers, reggaefanaten en hiphoppertjes. Roderik Schouten, kenner van hiphop in het algemeen en Leidse hiphop in het bijzonder, kan zich ’t Breehuys wel herinneren. ,,Woensdagmiddag was de hiphopmiddag. Dan hing er een café-achtige sfeer en waren er lokale dj’s die muziek draaiden.’’ Op de muren van het jongerencentrum is ook plek om te oefenen met graffiti. Er ontstaat een eigen stijl die bekend komt te staan als de Leidse School. Daarbinnen zijn verschillende crews, groepen kunstenaars, actief. Ze kopiëren niet de Amerikaanse stijl, zoals dat in veel steden gebeurt, maar experimenteren en ontwikkelen hun eigen stijl, die door onderlinge concurrentie steeds verder evolueert. Leiden is er ook met graffiti vroeg bij. ,,Er wordt gezegd dat de Leidse graffitikunstenaar El Soré de allereerste trein in Nederland heeft gespoten.’’
De Zulu Rockers is een voorbeeld van een vroege breakdancegroep die ook z’n oorsprong vindt in ’t Breehuys. ,,Maar er kwamen op die woensdagmiddagen ook Marokkaanse gasten en die draaiden raï, traditionele muziek uit het Midden-Oosten en zo kwamen meerdere culturen samen. Daar ontstonden de eerste Leidse hiphopgroepen, zoals de Chill Out Posse.’’
Chill Out Posse
In ’t Breehuys staan draaitafels en kun je experimenteren met turntablism; muziek maken met slechts twee draaitafels. ,,En er werden songs opgenomen. Zo zijn er opnames waarop je een veertienjarige Ron Doove hoort rappen dat hij geen zin heeft om naar school te gaan. Het waren jongetjes die echt hun eigen stijl ontwikkelden en niet een Sinterklaasgedichtje aan het rappen waren. Ongepolijst, heel puur en uit het hart.’’ Ook door de wedstrijden die georganiseerd worden in ’t Breehuys groeit de scene in Leiden. Tijdens die avonden worden er battles uitgevochten, rapwedstrijden waarin je elkaar zo goed mogelijk rappend en rijmend voor rotte vis uitmaakt. ,,Het was een laagdrempelige plek om je ding te doen. Bij zo’n battle kwam je niet om iemand te lijf te gaan, maar om even te laten zien dat je beter was dan de rest. En de artiesten hadden allemaal zo hun eigen stijl, van funky en gezellige hiphop, tot de wat hardere muziek van de straat.’’
Vrouwenkerkplein
De Onze Lieve Vrouwenkerk was de kerk waar de pelgrims, the founding fathers, ter kerke gingen en speelt zo een rol in de geschiedenis van Amerika. De ruïne van de Onze Lieve Vrouwenkerk komt in 1978 boven de grond na de sloop van een school. De opgeknapte en wit gepleisterde vlakken van de oude muren nodigen uit om er graffiti op te spuiten. Binnen korte tijd verandert het plein in een hangplek voor de lokale jeugd en worden alle kalen muren ondergespoten met felgekleurde, woest ogende characters van Leidse graffiti-iconen als Deemer, Ice en Hat. In het boek De Leidse School zegt Hat erover: ‘Het Vrouwenkerkplein is de mooiste Hall Of Fame die Leiden ooit gekend heeft. Open en bloot zichtbaar voor het winkelend en uitgaand publiek.’ Op het plein vinden jongeren een plek om te hangen, breakdancers maken er hun moves en graffitikunstenaars hun pieces. In 1989 bezoekt George H. W. Bush sr., op dat moment de president van Amerika, Leiden. Hij wil voor zijn vertrek uit de stad de plaats bezoeken waar zijn voorouders in Leiden naar de kerk gingen voordat zij vertrokken naar Amerika. Het Vrouwenkerkplein wordt volledig overgeschilderd. In 1994 komt er nieuwbouw op het plein en wordt het canvas dat het Vrouwenkerkplein was definitief gesloten. In 2009 stoot de uitvinder van de gangstarap op ditzelfde plein zijn hoofd en gaat knock-out.
Gangsta
De hiphop maakt in die jaren een ontwikkeling door. Er zijn verschillende stromingen: van opgewekte hippierap, zoals De La Soul, tot conscious hiphop die schopt tegen de heersende opinie, zoals Public Enemy dat maakt. Ook de hiphop van de straat, de rauwere gangstarap, komt bovendrijven. En hoewel ‘The Message’ van Grandmaster Flash & The Furious Five uit de beginjaren nog gestoeld was op een gezellige discobeat was the message ook toen al van de straat.,,Het was echt een sociaal kritische tune over wat ze om zich heen zagen in de meest heftige achterstandswijken van New York,’’ zegt Roderik. ,,Eind jaren tachtig zag je dat er een omslag kwam en dat bepaalde rappers, zoals Schoolly D, over hun harde leven vertelden en dat verheerlijkten. Ze gaven je een inzicht in het leven dat zij leidden en wat je hier als jongetje uit Leiden helemaal niet kende. Dat kwam wel binnen.’’ Die rauwe vorm, de gangstarap, groeit halverwege jaren 90 uit tot de populairste stroming. Maar door de goegemeente wordt de muziekvorm met nietsontziende teksten over criminaliteit, drugsgebruik en seks, doorspekt met schuttingtaal, als provocerend en grof gezien. ,,Je kunt het zien als een spreekbuis van een deel van de maatschappij dat het minder makkelijk heeft. Je ziet tot op de dag van vandaag dat mensen deze vorm van hiphop heel interessant vinden. Het is alsof je naar een spannende film zit te kijken.’’
Club Populair
Milo van Putte houdt in die tijd meer van de vrolijke hippierap van A Tribe Called Quest en De La Soul. ,,Vooral vanwege het muzikale daarvan, die funky sound. ,,Sommige gangsta vind ik wel geweldig. Er zitten juweeltjes tussen, maar bij sommige teksten denk ik, jongens, moet dat nou?’’ Milo keerde eind jaren 90 na zijn studie weer terug in Leiden. En daar gebeurt op het gebied van hiphop niet veel. ’t Breehuys was inmiddels gesloten en samen met vrienden neemt hij het heft in eigen handen en benadert het LVC om daar een feest te geven. ,, Het was een beetje houtje-touwtje, we moesten alles leren. Je communicatie, hoe je de muziek boekt, de aankleding, maar we deden alles zelf.’’ De avond krijgt de naam Club Populair en er wordt hiphop, dancehall en reggae gedraaid en er werden battles gehouden en breakdance-uitvoeringen. ,,Het was het goede moment ofzo. Die tent stond iedere keer, op een gegeven moment twee keer in de maand, helemaal vol.’’
Hele stukken aardbei
En dan kruipt het bloed bij Milo en z´n team waar het niet gaan kan. Ze bedenken een festival: Zomerjam. ,,Sommige mensen noemden het Summerjam, maar het was Nederlands, daarom zeiden we er vaak ‘met hele stukken aardbei’ achter. Dat het maar duidelijk was.’’ Op de Beestenmarkt verrijzen in 2004 voor het eerst een podium, een skateramp en een graffitimuur. Jong en oud is welkom op het gratis toegankelijke Zomerjam en er wordt gedanst op de dj’s die dan ook in het LVC draaien. Vanaf 2005 worden er ook artiesten geboekt, de Nederlandse rapper Extince, bekend van zijn hit ‘Spraakwater’ heeft de primeur, later spelen er ook artiesten als Fakkelbrigade en Fresku. Bij de jubileumeditie in 2008 heeft de organisatie inmiddels wat contacten in Amerika opgedaan en krijgen ze de vraag of ze Schoolly D willen boeken voor het jaar erop.
Schoolly D
Schoolly D wordt door velen gezien als de uitvinder van de gangstarap. Ice-T noemt hem de godfather van de gangstarap, of zoals Schoolly D het zelf met gevoel voor ironie zegt: ,,Mensen die zeggen dat ik de gangstarap heb uitgevonden, hebben helemaal gelijk.’’ Maar ook voor Leiden vormde Schoolly D een belangrijke invloed in de scene. Roderik: ,,In het boek over de ontstaansgeschiedenis van de Leidse graffitiscene, De Leidse School, wordt gezegd: ‘Als Leiden een soundtrack had, zou het Schoolly D zijn.’’’ Milo is dus in zijn nopjes met dit aanbod, al hangt er wel een prijskaartje aan. ,,Maar dit moesten we doen. Ja, natuurlijk!’’
Nexus
Met veel heen-en-weer gemail, meer inbreng met eigen geld en een extra geboekt optreden ergens in Brabant om de reiskosten te delen, lukt het de mannen om deze legend naar Leiden te halen. Milo: ,,Het is geweldig om iemand hier te zien waar je al zo lang tegenop kijkt. Schoolly was wel Schoolly.’’ Roderik vult aan: ,,Hij had sterallures. Een grote vent, met een leren broek en een zonnebril. Daar loop je op straat niet zomaar aan voorbij. Redelijk surrealistisch.’’ Roderik wordt door Milo gevraagd om tijdens de dagen dat Schoolly D in Leiden is, voor hem te zorgen. ,,Het was geen straf om daar ja op te zeggen. Ik kreeg op een gegeven moment een telefoontje: ‘Schoolly D zit in de pizzeria op de Steenstraat. Kun jij hem even ophalen?’’ Roderik lacht: ,,Dus ging ik op mijn fietsje vanuit Zuid-West. En daar zat-ie dan met een driegangendiner in de pizzeria. Bizar.’’ Maar Schoolly D moet, nadat hij z’n koffers in het Golden Tulip hotel heeft afgeleverd, die avond ook vermaakt worden. ,,En hij had er ook zin in, het was niet iemand die aan de kamillethee wilde, dat hadden we snel door,’’ zegt Roderik. Milo gniffelt betekenisvol. ,,En daar sta je dan, op donderdagavond, in Leiden om elf uur, met Schoolly D. Wat gaan we nu doen?’’ Roderik belt wat vrienden uit de scene op: ,,Je gelooft nooit wie ik bij me heb.’’ Al snel kan er iets geregeld worden. Discotheek Nexus staat leeg en wordt op dat moment gekraakt. Ze slaan drank in en met een clubje vertrekken ze naar de lege club. Alhoewel, lege club, alles staat er nog: de dansvloer is intact, de verlichting hangt er nog, er is een dj-set en er staat zelfs een uitgebreide platencollectie met oude soul, disco en funk. Schoolly D klimt achter de draaitafels en al snel vult de Nexus zich met de muziek uit zijn jeugd. ,,We hebben daar tot diep in de nacht een heel bonte avond gehad met Schoolly D als onze dj. Legendarisch.’’
illustratie door Klaas Stuifbergen
Bult
Milo gaat op tijd weer naar huis, hij moet de volgende morgen het festival op de Beestenmarkt opbouwen dat op zaterdag plaatsvindt. Roderik mag Schoolly D de volgende dag wederom vermaken. Gelukkig begint de dag niet al te vroeg, want de avond ervoor is het laat geworden. Na een paar bier en whiskeys nemen Roderik en Milo de rapper uitgebreid uit eten bij Sabai Sabai. Roderik: ,,Als ik één ding geleerd heb met Amerikaanse artiesten: als je ze mee uit eten neemt, komt de hele kaart op tafel.. Het duurste van het duurste, het grootste van het grootste.’’ Als ze daarna de stad in gaan, gaat het op het Vrouwenkerkhof mis. Ze lopen te dwalen op zoek naar een kroeg, maar tegenover Boerhaave staat een hoekpand dat op anderhalve meter een uitstekende betonnen punt heeft. ,,We kwamen op het Vrouwenkerkhof nog politie tegen, daar maakte Schoolly D nog een grap over en terwijl wij daarom lachen -hij heeft z’n hoofd naar mij toegedraaid- stoot hij zijn hoofd en valt knock out voor onze voeten.’’ Op de avond voor het festival waar Milo z’n hele hebben en houwen in heeft gestoken, ligt de headliner hevig bloedend buiten westen op het Vrouwenkerkhof.
Poeder
De mannen staan nu toch wel wat zenuwachtig om hun idool heen. ,,Tsja. Morgen moet ie wel…’’ Gelukkig komt hij redelijk snel weer bij bewustzijn en wordt hij naar zijn hotel gebracht. De volgende middag komt Schoolly D op de Beestenmarkt aan. Roderik:,,En hij had een bult op z’n kop! Alsof je een half ei op zijn voorhoofd had geplakt.’’ Milo: ,,Hij droeg die hele periode dat hij hier was een hoedje. Dat zette hij dan schuin op zijn hoofd, leunend op die bult, zodat je er niets van zag. Stond ‘m perfect.’’ Roderik vult aan: ,,Hij had het wel zwaar, want hij had flinke koppijn.’’ Achter het podium is een provisorische backstage in een bouwkeet. Hier trekt Schoolly D zich voor het optreden terug. Vlak voordat hij op moet, schiet hij Roderik aan. ,,Hij vroeg me of er een gram poeder voor hem gehaald kon worden om een beetje energie in zijn lijf te krijgen. Dat lukte me, maar wel te laat. Dus tijdens het eerste nummer stond hij behoorlijk te zweten. Vervolgens kreeg ik mijn bestelling binnen. Vanuit het publiek zwaaide ik naar hem, zijn we de keet ingegaan en snoof hij het pak vakkundig leeg. Hij ging verder met de show en heeft de avond redelijk doorstaan.’’ Milo zag het gebeuren: ,,Het idee dat je had bij Schoolly D van een zwaar doorgewinterde rockster, klopte.’’ Hij zet een goed optreden neer, al haalt de rapper nog weleens wat door elkaar; rapt de tekst van het ene nummer over de muziek van het andere, maar hij maakt z’n naam waar. Dat Schoolly D het ook naar z’n zin heeft gehad in Leiden, bewijst de release van de single ‘I Love You’, een jaar later: in die videoclip zijn beelden gebruikt van zijn roemruchte weekendje Leiden.
Klachten
Zomerjam moet na klachten van de horecaondernemers op de Beestenmarkt verhuizen. Milo: ,,Ze hadden er een aversie tegen dat er dan, ik wil het niet zeggen, maar lage muziek richting hun terrassen klonk.’’ Zomerjam verhuist naar het Huigpark, dat door de gemeente als evenementenlocatie wordt bestempeld. ,,We vonden het vreselijk,’’ zegt Milo. ,,De Beestenmarkt was rauw, in de stad, op straat. Die stenen, urban, zo hoort het. En toen stonden we op een raar grasveldje ergens achter in de stad. We hebben ons er nooit thuis gevoeld. Vanaf die tijd hadden we het financieel zwaar. Zo is Zomerjam als een nachtkaars uitgegaan.’’ Even slaat de weemoed toe. Dan: ,,Maar we hebben wel een hele leuke tijd gehad. En er zijn toffe artiesten in Leiden geweest die anders niet waren gekomen.’’
