Elektrische treintjes redden legendarisch popfestival in Voorburg
Popgala 1973 met The Who, Eagles en Slade
Het is een indrukwekkende lijst met artiesten voor een Voorburgse sporthal: The Who, Eagles, Ry Cooder, Chi Coltrane, The Faces, Slade, Supersister, Rory Gallagher en Gary Glitter. Allemaal treden ze op tijdens het Popgala op 9 en 10 maart 1973. Een week later is het festival in een 3,5 uur durende uitzending op tv te zien. ,,Een avondvullend tv-programma met alleen maar popmuziek, dat was nog nooit vertoond.’’
Op 22 november 1960 vindt in het Concertgebouw in Amsterdam het Grand Gala du Disque plaats, waarbij voor het eerst de Edisons worden uitgereikt. Het evenement is een initiatief van de Commissie Collectieve Grammofoonplaten Campagne, bedoeld om de verkoop van lp’s te bevorderen. Misschien wel het beroemdste fragment van het Grand Gala du Disque komt uit de editie van 1963. Godfried Bomans mag in het Kurhaus een Edison uitreiken aan Marlene Dietrich en kondigt haar aan met: ‘Had mijn vrouw maar één zo’n been’. Na de twaalfde editie in 1972 is er een evaluatie.
,,Het gala ging steeds meer kosten en leverde steeds minder op,’’ vertelt Harry Knipschild, die op dat moment bij platenmaatschappij Polydor werkt. Hij krijgt de vraag om in de commissie plaats te nemen die zich buigt over de voortzetting van het evenement. ,,Dat was een soort brainstormsessie. Ik heb toen gezegd: de nadruk ligt vaak op middle of the road-artiesten, easy listening. Terwijl ik in mijn werk zie dat er een groeiende vraag is naar pop-lp’s. Maak er nou eens een avond van met alleen maar popmuziek. Zonder orkest, echt gericht op de bands die spelen. Als we het zo doen, kan dat best eens een groot succes worden.’’ Harry wordt ter plekke benoemd tot producer van het nieuwe popfestival. Hij legt het idee voor aan de VARA en de omroep is enthousiast. De afspraak is: de VARA hoeft niet te betalen voor het programma, maar heeft wel de plicht om het uit te zenden. ,,En zo konden we een avondvullend programma maken met alleen maar popmuziek. Dat was nog nooit vertoond in Nederland.’’ Het 3,5 uur durende spektakel is op 16 maart 1973 op tv.
Huilende Glitter
Paul Gadd, beter bekend als Gary Glitter, wordt in 1973 nog niet in verband wordt gebracht met kinderporno en seksueel misbruik. In de vroege jaren zeventig heeft hij een aantal hits en op het Britse eiland staat hij bekend als de ‘King of Glam’. Van een grote doorbraak buiten het Verenigd Koninkrijk komt het dan echter nog niet. Daarom heeft Glitter zijn zinnen gezet op het Popgala in Voorburg. Harry Knipschild: ,,Hij wilde meer dan die paar hits, hij wilde echt als lp-artiest doorbreken, met een album.’’ Maar zijn glamrock valt in de Vliegermolen maar matig in de smaak. ,,Hij had geen succes bij het publiek, dat vond hij zó erg. Hij barstte in huilen uit en is voortijdig naar zijn kleedkamer gegaan.’’ 42 jaar later is hij opnieuw huilend in beeld, wanneer hij in de rechtbank probeert uit te leggen waarom hij een grote hoeveelheid kinderporno op zijn computer heeft staan. Ook hier maakt hij weinig indruk op zijn publiek. Hij wordt veroordeeld tot 16 jaar cel voor het misbruiken van drie minderjarige meisjes.
Badminton
In die periode trekt Harry, ook vanuit zijn werk, veel op met muzikanten uit de Haagse popscene. Zo komt hij bij toeval op een geschikte locatie voor het gala. ,,Ik woonde in Voorburg, aan de Spinozalaan, en ging daar in de buurt vaak badmintonnen met jongens uit de popmuziek. Earth & Fire, Sandy Coast, dat soort groepen.’’ Dat doen ze in Sporthal De Vliegermolen, die er dan net een paar jaar staat. ,,Het was een modern uitgeruste sporthal, die er mooi uitzag. En ik dacht: we kunnen zoiets wel weer in Amsterdam doen… Maar waarom niet gewoon hier bij mij om de hoek? Kan ik er lopend naartoe.’’ Dat platenmaatschappij Polydor en een aantal betrokken boekers in Den Haag gevestigd zijn, helpt ook. ,,Dat was heel praktisch. Zo simpel zijn dingen soms.’’
Lullig telegram
De locatie is gevonden, maar dan moeten er natuurlijk nog artiesten worden geboekt. ,,We wilden een goede mix van bekende artiesten en nieuw talent. En ook de verschillende platenmaatschappijen moesten vertegenwoordigd zijn. Maar je wilt geen gekonkel: wie krijgt meer, wie is belangrijker?’’ Om dat gedoe voor te zijn, spreken ze af dat iedere artiest hetzelfde bedrag krijgt: 3.600 gulden. ,,Behalve de echte top of the bill natuurlijk, die kregen wel meer.’’ Het vastleggen van artiesten verloopt voorspoedig, zo laten de aankondigingsposters zien. Daar staan onder meer Roxy Music, J.J. Cale, Stevie Wonder, Billy Preston en Wishbone Ash op. Allemaal artiesten die afzeggen, al dan niet op het laatste moment. ,,In sommige gevallen hoorden we het pas op de dag van het gala. Van Roxy Music bijvoorbeeld. Ik wilde heel graag zo’n soort band hebben, een Engelse progressieve groep van dat moment. Toen kregen we op de dag dat ze zouden spelen een lullig telegrammetje uit Engeland dat Bryan Ferry zich niet zo lekker voelde en dat ze dus niet kwamen.”
Wie ook op de poster staat, is Ringo Starr, die de avond zou presenteren. Maar ook hij laat het afweten, vertelt Harry. Sowieso was de ex-Beatle niet zijn eerste keus. ,,Ik had als presentator Lex Harding op het oog. Hij had een radioprogramma waarin hij progressieve muziek draaide, van groepen die echt aan de weg timmerden. Maar Lex werkte bij de piraat, bij zeezender Radio Veronica. Dat was niet acceptabel, werd mij van hogerhand duidelijk gemaakt.” Geen Lex Harding dus, en ook geen Ringo Starr. Willem van Kooten alias Joost den Draaijer is uiteindelijk de presentator.
Rémy Martin
Misschien wel de grootste band die Den Draaijer mag aankondigen, is pas een paar weken daarvoor door de organisatie gestrikt. Harry: ,,Samen met een collega ben ik naar Londen gegaan, omdat er verschillende bands waren uitgevallen. We hebben toen het management van The Who zover gekregen dat ze toezegden om te komen.’’ De band legt daarbij wel een eis op tafel, omdat ze een bijzondere verrassingsact in gedachten hebben. ,,De nadrukkelijke wens van The Who was dat er een extra versterker klaar zou staan, zodat Eric Clapton alleen maar zijn gitaar hoefde in te pluggen om mee te doen. Helaas is ook dat op het laatste moment niet doorgegaan. Zo gaat dat soms in de muziek. Maar The Who hadden we wel mooi. Ze kwamen met een privévliegtuig uit Londen.’’
Foto Hans Becker
De mannen van The Who hebben, behalve de apparatuur voor Clapton, nog een belangrijke eis. ,,Voor alle vier moest er voor aanvang in de kleedkamer een literfles cognac van Rémy Martin staan, op een bepaalde temperatuur. En ze traden pas op wanneer die flessen leeg waren.’’ Wanneer de band het podium betreedt, gaat Harry nog even in de kleedkamer kijken. ,,En inderdaad, alle vier die flessen waren leeg. Aan het optreden was dat niet te merken. Misschien hadden ze het daarvoor juist wel nodig.’’
Europese primeur
Waar Harry met veel trots op terugkijkt, is het optreden van de Eagles. ,,Muziek uit Californië was in Nederland in opkomst, een soort moderne vorm van country en western, als ik het zo mag noemen. Het begon met The Byrds, en daarna kreeg je groepen als Dillard & Clark en The Flying Burrito Brothers.’’ In die tijd maakt Harry kennis met de muziek van Eagles. Die staan op het punt om hun tweede album Desperado uit te brengen en zijn nog niet zo bekend in Nederland. ,,Ik dacht: die groep moet ik hebben, die gaat het vast helemaal maken. En dat hebben we voor elkaar gekregen.’’
,,Het was het eerste concert dat ze op het Europese vasteland speelden. Achteraf gezien sensationeel dat ze daar stonden. Ze speelden ook een akoestische set, waarbij Chris Hillman van The Byrds aansloot. Ik stond er twee meter vandaan, dat was zo ongelooflijk mooi. Dat was voor mij het hoogtepunt van het festival.’’
Sterallures
De vele afzeggingen zijn niet de enige uitdagingen waar de organisatie mee te maken krijgt. Zo hebben sommige artiesten last van sterallures ,,We hadden een artiest die op dat moment geweldig aan het doorbreken was, Chi Coltrane. Zij verloor, zoals dat wel vaker gebeurt met artiesten die ineens succes hebben, de werkelijkheid wat uit het oog.” Haar hit ‘Go Like Elijah’ is dan net uitgekomen en bereikt in Nederland de nummer 1 van de Single Top 100. ,,Terwijl de concerten al bezig waren, eiste zij extra tijd om te soundchecken.’’ In een achter-de-schermen-video die de publieke omroep in 2013 over het Popgala uitzendt, is te zien hoe de band rond Chi Coltrane uitgebreid soundcheckt, overlegt en aanrommelt. De zaal staat al die tijd vol met mensen. Geluidstechnicus Peter van Bronckhorst krijgt het nog aan de stok met de technici van The Faces, die hun instrumenten beschikbaar hebben gesteld. Wanneer hij een extra microfoon in de vleugel wil aanbrengen, krijgt hij te horen dat hij daar niet aan mag komen. ,,Haar band nam meer dan uitgebreid de tijd, waardoor allerlei andere artiesten dus onvoldoende gelegenheid kregen om te soundchecken. En die werden dan weer boos.’’ Zo kreeg Supersister door de uitlopende Coltrane veel minder tijd om zich voor te bereiden. ,,Dat hebben ze ons als organisatie toen ook nog wel laten weten. Maar ja, wat doe je eraan?’’
Foto Hans Becker
Treintjes
Een andere crisis dient zich aan wanneer de technicus van The Who een inzinking krijgt. ,,We hadden twee podia, tegenover elkaar, zodat de ene band kon opbouwen terwijl de andere optrad.’’ Op het ene podium wordt de installatie van The Who gebruikt, op het andere die van Slade en The Faces. ,,Op een gegeven moment draaide de technicus van The Who helemaal door, ik weet niet meer waarom. Hij zei: ik doe het niet meer’’ Het is midden in de nacht, de avond voor het optreden van The Who. ,,Daar sta je dan met die man, hij was er helemaal klaar mee.’’ Crisisoverleg in De Vliegermolen. ,,We hadden gehoord dat hij één grote hobby had, die technicus, namelijk elektrische treintjes. Een paar jongens uit Voorburg wisten iets: die hadden een bekende in Den Haag met een modeltreinwinkel. Daar zijn ze ’s nachts heen gegaan, de winkel werd opengedaan en toen hebben ze voor een paar duizend gulden aan treintjes voor hem gekocht.’’ Inmiddels 52 jaar later brengt de anekdote nog steeds een grote glimlach op Harry’s gezicht. ,,Dat zijn zo van die dingen, die bedenk je niet van tevoren. Maar de volgende dag hadden we geen kind aan die man.’’
Het Popgala is, ondanks de vele afzeggingen en een soms wat rommelig verloop, een succes. Toch krijgt het geen vervolg. ,,Men wilde het jaar erop weer een ‘normaal’ Grand Gala du Disque, op de oude manier.’’ Die editie van 1974, met sterren als Georges Moustaki, Kiki Dee, Don McLean, Tom Jones, The Carpenters, Julien Clerc, Barry White en Reinhard Mey is de laatste. Het festival is niet meer rendabel, zoals twee jaar eerder al was geconstateerd. Harry: ,,De gages voor de artiesten werden steeds hoger. En ook de bijzonderheid ging eraf, want artiesten deden steeds meer optredens in Nederland.” Zo blijft het dus bij één popgala. De Vliegermolen gaat als concertlocatie wel op herhaling. ,,Daar zijn in de jaren daarna nog vele concerten geweest. Ik herinner me nog een optreden van Focus.’’ En ook The Golden Earring, Doe Maar, Roxy Music, Blue Öyster Cult en The Police spelen nog in de Vliegermolen. Toch niet gek gezien van die badmintonjongens.
