Johnny Cash op z’n rauwst in de Rijnstreekhal
Hoe de gehavende ‘Man in Black’ in 1990 tóch nog in Alphen optreedt
In de Rijnstreekhal in Alphen aan den Rijn gebeurt in 1990 van alles. Zo staan Bassie en Adriaan er met hun ‘lachspektakelshow’ en vindt er een grote tentoonstelling van raskatten plaats, waar ‘onder meer Blauwe Russen, Rexen en Scottish Flods te bewonderen zijn’. Toch moet het hoogtepunt dan nog komen, want op vrijdagavond 26 oktober staat de grootste countryartiest van zijn generatie op het podium. Een halfjaar later dan gepland, meerdere kaakingrepen verder, maar Johnny Cash staat in Alphen. ,,Hij kwam op, en je voelde gewoon: daar komt iemand binnen. Zo’n charisma had die man. Ik krijg er nog steeds kippenvel van.”
American Recordings
Sven Driesen valt voor de muziek van Johnny Cash wanneer hij het nummer Hurt hoort, dat uitkomt in 2003. ,,Ik dacht: wow, wat is dit? Die rauwe breekbaarheid, die had ik nog nooit eerder gehoord. Dat is voor mij het startpunt geweest.’’ Hij raakt verslingerd aan Cash, in de periode net na diens overlijden. Vooral de American Recordings-platen maken indruk. Een serie albums waarop Cash vanaf half jaren 90 terugkeert naar de basis: alleen zijn stem en een akoestische gitaar. Met producer Rick Rubin aan de knoppen neemt hij een combinatie op van eigen werk en covers van nummers die hij mooi vindt, zoals ‘One’ van U2, ‘Personal Jesus’ van Depeche Mode, ‘Solitary Man’ van Neil Diamond en ‘Bird On A Wire’ van Leonard Cohen.
In 2010 maakt Sven met vrienden een ‘Cash-reis’ door de VS. ,,Naar de Midwest, langs de staten waar de legacy van countrymuziek en Cash ligt. Arkansas, Mississippi, Louisiana, maar met name Tennessee natuurlijk, waar Memphis en Nashville liggen.’’ Net buiten Nashville, in Hendersonville, is ook het graf van Cash en zijn vrouw June. ,,Daar ben ik in mijn eentje naar op zoek gegaan, met behulp van internet en de taxichauffeur. Voor mijn vrienden was dat een brug te ver, die bleven in Nashville. Ik weet nog goed dat ik daar stond, het was al donker, en dat ik dacht: dichter bij Cash ga ik niet komen.’’
De grap was dat hij geen zevenduizend kilometer had hoeven reizen om bij Cash in de buurt te komen. ,,Mijn vader zei later tegen me: wist je dat Johnny Cash hier in Alphen heeft opgetreden? Ik wist niet wat ik hoorde. Om de hoek van mijn huis, naast het zwembad waar ik mijn A-diploma haalde, had Cash gestaan.’’ Die verbazing is de basis voor de Johnny Cash Memorial-voorstelling die Sven maakt in november 2024 in Park Villa in Alphen. Samen met zijn vader, zus en nog een aantal Cash-liefhebbers, onder wie Cor Sanne uit Nieuwkoop.
‘Johnny Cash wordt veel vergeven’
De dag na deze show in de Rijnstreekhal speelt Johnny Cash in een volgepakt Thialf-stadion in Heerenveen. Ook hier weet hij het wel het publiek, maar niet de recensent mee te krijgen. De Leeuwarder Courant schrijft: ‘Eerst mocht die vreselijk tamme begeleidingsband van hem een riedeltje spelen, vervolgens nam zoonlief John Carter Cash het podium om aan te tonen dat talent niet altijd erfelijk is. […] Maar goed, toen kwam Johnny Cash dus achter de microfoon. […] Met zijn uit duizenden herkenbare, donkere stem pakte hij het publiek onmiddellijk in. […] Echt spannend werd het pas toen die beroerde stem van Cash hem in de steek dreigde te laten, zoals in ‘A Boy Named Sue’. Maar een gorgeldrankje en een kleine rustpauze, […] boden enige uitkomst. […] Al houdt hij het toch nog ruim anderhalf uur vol, erg hard werkt de man er ook niet voor. Maar iemand als Cash, misschien de grootste nog levende countryzanger, wordt graag en veel vergeven.’
Missie Cash
Cor Sanne is organisator van countryconcerten. In 1984 vat hij het plan op om zijn held Johnny Cash naar Alphen aan den Rijn te halen. Dat begint als een persoonlijke revanche. Zijn boekingsbedrijf, waarmee hij vanaf de jaren 70 artiesten als Buck Owens, Jerry Lee Lewis en Emmylou Harris naar Europa weet te halen, komt in de financiële problemen en gaat failliet. Cor laat het er niet bij zitten en maakt een herstart. Vastberaden stelt hij: ik ga Johnny Cash naar Alphen halen.
Hij ontmoet Cash voor het eerst in 1972, wanneer deze in de RAI in Amsterdam optreedt ter ere van zijn veertigste verjaardag. Een brief aan het management is genoeg om een ontmoeting te regelen en sinds die tijd houden de mannen contact. Ook dankzij het succesvolle magazine Country Gazette, dat tussen 1973 en 2008 uitkomt en waarvan Cor een van de drijvende krachten is. Cash komt hierin geregeld voorbij met interviews of aankondigingen van concerten.
Oceanspray Cranberry
Sven: ,,Cor vroeg op een gegeven moment aan Cash: zou je willen komen spelen? Dat loopt dan via het management en dan gaat het al snel over een bedrag. Leg je dat bedrag op tafel, dan komt hij. Zo simpel is het. Ik weet het niet exact, maar dat was een bedrag tussen de 50.000 en 75.000 gulden.’’ Cor krijgt het geld bij elkaar en weet Cash te boeken. Na zes jaar kan hij zijn belofte eindelijk inlossen.
Maar tot een optreden komt het in maart 1990 niet. De zanger is de zondag voor de geplande show opgenomen in een ziekenhuis in Nashville. Hij heeft een ontsteking in zijn bovenkaak, ontstaan na het trekken van zijn verstandskies. ,,Vijf maanden werk is nu naar de bliksem,’’ verklaart Cor in het Leidsch Dagblad van 21 maart 1990. ,,Er komt heel wat bij kijken, ik had zelfs het favoriete drankje van Cash, ‘Oceanspray Cranberry’, geïmporteerd. Dat drink ik nu zelf wel op.” Toch blijft Cor positief: ,,Ik ben ervan overtuigd dat hij in mei wel komt. Aan zijn integriteit valt niet te twijfelen.’’
Doktersverklaring
Het inhaalconcert staat uiteindelijk voor juni gepland. Sven: ,,Maar die keelproblemen waren nog steeds niet verholpen.’’ Ook poging twee mislukt: Cash moet opnieuw afzeggen. ,,Cor dacht: als ik nu weer iedereen afbel, gaan de mensen zich misschien opgelicht voelen. En denken ze: bestaat die hele Johnny Cash-deal eigenlijk wel? Dus toen heeft hij een doktersverklaring gevraagd bij het management – en ook gekregen.’’ Zo kon Cor aan de twijfelaars laten zien dat zijn verhaal wel degelijk klopte. Het persoonlijke excuusbriefje van Cash wordt afgedrukt in de Country Gazette: ‘Dear Cor, I regret not being able to be with you for the June concerts, but I look forward to seeing you and my fans when I return to Europe in October. Until then, your friend, Johnny Cash.’
Klapstoeltjes
De derde poging is raak: op 26 oktober 1990 staat de grote Johnny Cash op het podium van de Rijnstreekhal in Alphen aan den Rijn. Harold Koelemij is erbij die avond. ,,De sporthal had één grote tribune, daarvoor had je de vloer waar klapstoeltjes stonden en aan de voorkant was het podium. Cash kwam vanuit het bargedeelte op en toen ging die zaal meteen al uit zijn dak. Je voelde dat er iemand binnenkwam. De man had een enorm charisma.’’ Harold is die avond actief als beveiliger. Hij raapt omgevallen stoeltjes op en houdt vooral in de gaten of mensen niet het podium op klimmen. ,,Ik stond als een soort steward in een voetbalstadion, met mijn rug naar het podium, en heb het dus alleen gehoord. Voor ik het wist, was hij al klaar met zingen.’’ Toch heeft die avond een onuitwisbare indruk op Harold gemaakt. ,,Als ik eraan terugdenk, krijg ik nog kippenvel. Dat zijn van die momenten in het leven, die vergeet je niet.’’
Hardnekkige bronchitis
Goed bij stem is Cash die avond trouwens nog steeds niet. ‘Johnny Cash stelt teleur in Alphen’ kopt het Leidsch Dagblad op 29 oktober. ‘Het optreden van country and western-zanger Johnny Cash, afgelopen vrijdagavond in de Alphense Rijnstreekhal is op een teleurstelling uitgelopen. Een hardnekkige bronchitis speelde de Amerikaan dusdanig parten dat zijn stem ternauwernood over het voetlicht kwam. Reden voor een deel van het 1700 koppen tellende publiek om de zaal voortijdig te verlaten.’
Publiek dat voortijdig vertrekt, herinnert Harold zich niet. ,,Nee, hij was nog niet helemaal hersteld, dat kon je wel horen. Maar weet je, de mensen kwamen niet om zuivere noten te horen, ze kwamen voor Cash. En de mensen wisten ook wel dat hij ziek was geweest.’’
Ook Sven vindt de recensie in het Leidsch Dagblad wel erg negatief. ,,Als ik de opnames zo beluister, vind ik het meevallen. Ik had veel beroerder verwacht aan de hand van wat ik erover had gelezen. Cash zat ook in een fase van zijn carrière dat hij al een tijd niet zo veel relevants had uitgebracht. Dus journalisten voelden misschien ook wel dat ze in de positie waren om hem naar beneden te schrijven.”
Walk The Rhine
Op een vrijdagavond in november 2024 komt het concert van 34 jaar eerder opnieuw tot leven in Alphen. In een uitverkocht Park Villa vertelt Cor Sanne over de totstandkoming van het optreden en worden niet eerder vertoonde geluidsopnames afgespeeld. Gelegenheidsgroep ‘Walk The Rhine Band’, met onder anderen Sven Driesen en zijn vader René in de gelederen, zorgt voor de muzikale omlijsting. Op 18 april 2025 vindt een tweede editie plaats, die ook al is uitverkocht. Met de populariteit van Johnny Cash in en rond Alphen aan den Rijn lijkt het wel goed te zitten.
Cash betaalt
Dat de afzeggingen Cash niet lekker zitten, blijkt de ochtend na het optreden. Wanneer hij Cor Sanne na het ontbijt spreekt, maakt hij zijn excuses. Sven: ,,Cash zei: sorry nog, dat we het twee keer moesten verzetten. Wat krijg je van me? Waarop Cor zei: welnee, dat hoeft helemaal niet. Hij redeneerde als een ondernemer: risico van het vak. You win some, you lose some.’’ Maar Cash staat erop een vergoeding te betalen. ,,Cor heeft uiteindelijk een bedrag genoemd, onder andere voor inkomstenderving en voor alle logistiek, horeca en aankleding die opnieuw moest. En Cash schreef ter plekke een cheque uit.’’
De Kuip van Alphen
Wie nu de Rijnstreekhal bezoekt, denkt niet direct aan een wereldster als Johnny Cash. Een bruingrijze kolos met donkerrode accenten. Op een bakstenen pleintje staan twee olievaten die dienst doen als prullenbak. Aan de ene kant van het gebouw, achter de verschoten vitrage, café-restaurant De Rijnstreekhal. Op de andere hoek eetcafé Ouderwets Sam Sam, dat er in 1990 ook al zat. Een sporthal zoals je die overal vindt. Nergens iets wat herinnert aan die bijzondere avond. ,,Er hangt daarbinnen helemaal niks over Johnny Cash’’, zegt Sven. ,,We zijn in de kleedkamer geweest waar hij zich heeft omgekleed. Geen foto, niks. Dat is wel opmerkelijk. Ik bedoel, als je in de Kuip kijkt, daar hangen foto's van The Rolling Stones en Madonna. Maar in de Kuip van Alphen, de Rijnstreekhal? Daar hangt dus helemaal niks van Johnny Cash.’’ Voor de deur wel een grote poster van Sam Sam: wil jij werken voor de leukste en gezelligste snackbar van Alphen? Bel Nicole.
Om gezondheidsredenen kon Cor Sanne zelf niet meewerken aan een interview.
